ምዕራፍ 2 የጨዋታ አፕልኬሽን

2.1.1 የተጠቃሚዎች የውሂብ ቅርጸት

አሁን አፕልኬሽኑን መስራት ለመጀመር ዝግጁ ነን። አንድ የድር አፕልኬሽንን ለመስራት የመጀመሪያው ሂደት፣ ለአፕልኬሽኑ አስፈላጊ የሆነውን መዋቅር የሚያሳይ አንድ የውሂብ ቅርጸትን (Data Model) መፍጠር ነው፤ ይህም በአፕልኬሽናችን መካከል ያሉትን ግንኙነቶ ጨምሮ፣ ለአፕልኬሽናችን የሚያስፈልጉ መዋቅሮችን የሚወክል አንድ መወከያ ነው። በእኛ ሁኔታ፣ የጨዋታ አፕልኬሽኑ ተጠቃሚዎች እና አጪርጽሑፎችን ብቻ የያዘ፣ አንድ የትዊተር ዓይነት ማይክሮብላግ ይሆናል። ስለዚህ በዚህ ክፍል ውስጥ፣ በአፕልኬሽኑ ላይ አንድ የተጠቃሚዎች ቅርጸትን በመስራት እንጀምር እና ከዚያ በክፍል 2.1.2 ላይ አንድ የአጪርጽሑፎች ቅርጸትን እንጨምረለን።

ብዙ ዓይነት የድር መመዝገቢያ ቅጾች እንዳሉ ሁሉ፣ የአንድ ተጠቃሚ የውሂብ ቅርጸትን ለመስራትም፣ እንዲሁ ብዙ ምርጫዎች አሉ፤ እኛ ግን ነገሮችን ለማቅለል፣ አንድ ቀለል ያለ መንገድን እንጠቀማለን፡፡ የጨዋታ አፕልኬሽናችን ተጠቃሚዎች፣ የራሳቸው ብቻ የሆነ (የውሂብ አይነቱ ሙሉ ቁጥር (integer)) መታወቂያ (id) የተባለ አንድ ልዩ ጠቋሚ፣ አንድ ማንም ሊያየው የሚችል ስም (sim) (የውሂብ አይነቱ ሃረግ (string)) እና እንዲሁም ከተጠቃሚ ስሙ በብዛቱ እጥፍ የሆነ፣ አንድ የ‘ኤመልእክት (emelekt) አድራሻ (ይሄም የውሂብ አይነቱ ሃረግ (string)) ይኖራቸዋል። (እዚህ ላይ ይህ አፕልኬሽን የመሕለፈቃል ባሕሪ (Attribute) እንደሌለው ልብ በሉ፤ ይሄ ሁኔታም ነው “የጨዋታ” አፕልኬሽን ለመሆን ያበቃው። ከምዕራፍ 6 ጀምሮ ስለ መሕለፈቃል አሰራር እንማራለን።) የተጠቃሚዎች የውሂብ ቅርጸት በምስል 2.2 ላይ ይታያል።

ምስል 2.2: የተጠቃሚዎች የውሂብ ቅርጸት።

ከክፍል 6.1.1 ጀምሮ እንደምንመለከተው፣ በምስል 2.2 ውስጥ ያለው የ‘ተጠቃሚዎች (teteqamis) መሰየሚያ፣ በውሂበጎታው ውስጥ ካለው ሰንጠረዥ ጋር ይጎዳኛል፤ እናም የ‘መታወቂያ (id) የ‘ስም (sim) እና የ‘ኤመልእክት (emelekt) ባሕሪወቹ፡ በሰንጠረዡ (Table) ውስጥ ልክ እንደ አምዶች (Columns) ይወሰዳሉ።

2.1.2 የአጪርጽሑፎች የውሂብ ቅርጸት

በመግቢያው ላይ እንደምታስታውሱት፣ አጪርጽሑፍ ማለት አንድ አጪር መልእክት ማለት ሲሆን፤ በተለይ ደግሞ “ትዊተር” የሚባለው ቃል፣ በትዊተር የተሰጠ ምርት ተኮር አጠቃላይ ስያሜ ነው፡፡ የአጪርጽሑፍ የውሂብ ቅርጸት፣ ከተጠቃሚዎች የውሂብ ቅርጸት የቀለለ ነው። የአጪርጽሑፍ የውሂብ ቅርጸቱ አንድ የ‘መታወቂያ (id) እና ለአጪርጽሑፉ መጻፊያ የሚሆን አንድ የ‘ይዘት (yizet) መስክ (የውሂብ አይነቱ ጽሑፍ (text)) ብቻ ይኖረዋል።² ይሁን እንጂ አሁን አንድ ችግር አለ። እያዳንዱን አጪርጽሑፍ ከባለቤቱ (ከተጠቃሚው) ጋር ማዛመድ (Associate) እንፈልጋለን። ይህን ለማከናወን የአጪርጽሑፉን ባለቤት የመታወቂያ፣ ማለት የ‘ተጠቃሚ_መታወቂያ‘ውን (teteqami_id) በመዝገብ ላይ ማስፈር ይኖርብናል። ውጤቱ በምስል 2.3 ላይ ተመልክቷል።

ምስል 2.3: የአጪርጽሑፎች የውሂብ ቅርጸት።

በክፍል 2.3.3 (እንዲሁም በምዕራፍ 13 ውስጥ ከዚህ በበለጠ በተሟላ መልኩ) የ‘ተጠቃሚ_መታወቂያ (teteqami_id) ባሕሪ፣ አንድ ተጠቃሚ ከእሱ ጋር የሚዛመዱትን ብዙ አጪርጽሑፎች እንዴት ግልጽ እና ቀላል በሆነ ሁኔታ እንደሚገልጽልን እንመለከታለን።

2.2.1 ተጠቃሚን መቃኘት

በክፍል 2.2 ውስጥ የተጠቃሚዎች ሃብት መወጣጫን በማመንጨት ላይ፣ ሬይልስ ተጠቃሚዎችን ለማንቀሳቀስ የሚያገለግሉ ቁጥራቸው ብዙ የሆነ ገጾችን ፈጥሯል። ለምሳሌ:- ሁሉንም ተጠቃሚዎች ለመዘርዘር /ተጠቃሚዎች (/teteqamis) የተባለ ዓ.አ.ሃ.አን እና አዲስ ተጠቃሚን ለመፍጠር /ተጠቃሚዎች/አዲስ (/teteqamis/new) የተባለ ዓ.አ.ሃ.አን አመንጪቶልናል። ቀሪው የዚህ ክፍል ክፍለ ጊዜ፣ እነዚህን የተጠቃሚ ገጾች ለመቃኘት የተመደበ ይሆናል። በጉዟችን ላይ ይህን ሰንጠረዥ 2.1 መጣቀሱ ሊረዳ ይችላል፤ ይህም በገጾቹ እና በዓ.አ.ሃ.አወቹ መካከል ያለውን ዝምድና ያሳያል።

ማውጫ (index) በተባለው፣ በአፕልኬሽናችን ውስጥ በ‘/ተጠቃሚዎች (/teteqamis) ላይ በሚገኘው፣ ያሉትን ተጠቃሚዎች በሙሉ መዘርዘር በሚያስችለው ገጽ እንጀምራለን። ወደዚህ ገጽ ለመሄድ በአሳሻችሁ የአድራሻ አሞሌ ላይ ጠቅ አድርጉ እና በስረ ዓ.አ.ሃ.አው መጨረሻ (ምስል 2.4) ላይ “/teteqamis” ን አክሉ፤ እናም የተሟላው ዓ.አ.ሃ.አ የዚህን አይነት ቅጽ የያዘ ይሆናል ማለት ነው:- https://www.msalie.com/teteqamis

ምስል 2.4: በስረ ዓ.አ.ሃ.አው ላይ /teteqamis ‘ን ማከል።

ከወዲሁ እንደምትገምቱት፣ በመጀመሪያ ምንም ተጠቃሚ አይኖረንም (ምስል 2.5)።

ምስል 2.5: የተጠቃሚዎች ሃብት (/teteqamis)፡ የመጀመሪያው የመዘርዘሪያ ገጽ፡፡

አንድ አዲስ ተጠቃሚን ለመፍጠር፣ በምስል 2.5 ላይ እንደሚታየው “New Teteqamis” የሚለውን አገናኝ ጠቅ ማድረግ እንችላለን፤ አዲሱን (new) ገጽ በ‘/ተጠቃሚዎች/አዲስ (/teteqamis/new) ላይ መጎብኘቱ ደግሞ፣ ልክ በምስል 2.6 ላይ እንደሚታየው ዓይነት ውጤትን ይሰጣል፤ ይህም በምዕራፍ 7 ላይ የተጠቃሚ መመዝገቢያ ገጽ በመሆን ያገለግለናል።

ምስል 2.6: የአዲስ ተጠቃሚ ገጽ (/teteqamis/new)።

የስም እና የኤመልእክቱን ዋጋ በጽሁፉ መስክ ውስጥ ካስገባን በኋላ፣ “Create Teteqamis” የሚለውን አዝራር ጠቅ በማድረግ አንድ አዲስ ተጠቃሚን መፍጠር እንችላለን፡፡ ውጤቱን ምስል 2.7 ላይ እንደምናየው፣ የተጠቃሚ ማሳያ (show) ገጽን በ‘/ተጠቃሚዎች/1 (/teteqamis/1) ላይ እናገኛለን። (በአረንጋዴ የተጻፈው የእንኳን ደህና መጡ መልእክት የተከናወነው በብልጪታ (Flash) ነው፤ ስለሱ በክፍል 7.4.2 ላይ እንማራለን።) አስተውሉ! በ‘/ተጠቃሚዎች/1 (/teteqamis/1) ዓ.አ.ሃ.አ ላይ  1 ቁጥር የሚያመለክተው እንደምትገምቱት፣ በምስል 2.2 ላይ ያለውን የተጠቃሚውን የ‘መታወቂያ (id) ባሕሪ ብቻ ነው። ይህ ገጽ በክፍል 7.1 ላይ፣ የአንድ ተጠቃሚ መገለጫ (Profile) ገጽ በመሆን ያገለግለናል (በዚህ ስልጠና ውስጥ የመገለጫ ገጽ ማለት የአንድ ተጠቃሚ አጪር ግለ ታሪክን የያዘ ገጽ ማለት ነው። ስለሆነም ከዚህ በኋላ ባለው ትምህርት ላይ ይህንኑ ቃል እንጠቀማለን)።

ምስል 2.7: የአንድ ተጠቃሚ ማሳያ ገጽ (/teteqamis/1)።

የአንድ ተጠቃሚ መረጃን ለመቀየር “Edit” የሚለውን አገናኝ ጠቅ አድርገን የ‘አርትዕ (edit) ገጽን በ‘/ተጠቃሚዎች/1/አርትዕ (/teteqamis/1/edit) ላይ እንጎበኛለን (ምስል 2.8)። የምንፈልገውን መረጃ ካስተካከልን በኋላ፣ የተጠቃሚውን ማዘመኛ ማለት “Update Teteqami” የሚለውን አዝራር ጠቅ ስናደርግ በአፕልኬሽናችን ውስጥ ያለውን የተጠቃሚ መረጃ አዘመንን ማለት ነው (ምስል 2.9)። (ምዕራፍ 6 ላይ በዝርዝር ልናየው እንደምንችለው፣ ይህ የተጠቃሚ ውሂብ በአንድ የውሂበጎታ ደጀን ውስጥ ይከማቻል፡፡) በክፍል 10.1 ላይ ተጠቃሚን የማረም እና የማዘመን ተግባራዊነትን በማሳያ አፕልኬሽናችን ላይ እንጨምራለን።

ምስል 2.8: የተጠቃሚው የማረሚያ ገጽ (/teteqamis/1/edit)።

ምስል 2.9: አንድ መረጃው የዘመነ ተጠቃሚ።

አዲስ (new) ገጽን በ /teteqamis/new ላይ በድጋሜ በመጎብኘት አሁን ደግሞ አንድ ሁለተኛ ተጠቃሚን እንፈጥር እና ከዚያ ሁለተኛውን የተጠቃሚ የመረጃ ስብስብን እናስረክባለን። የተገኘው የተጠቃሚው ማውጫ (index) ገጽ በምስል 2.10 ላይ ይታያል። ክፍል 7.1 ሁሉንም ተጠቃሚዎች ለማሳየት፣ አንድ በይበልጥ የተለቃለቀ የመዘርዘሪያ ገጽን ያበለጽጋል።

ምስል 2.10: የተጠቃሚው መዘርዘሪያ ገጽ፣ ከሁለተኛው ተጠቃሚ ጋር (/teteqamis)።

ተጠቃሚዎችን እንዴት መፍጠር፣ ማሳየት እና ማረም እንደምንችል እስካሁን ተመልክተናል፤ አሁን ደግሞ ከዚህ ቀደም የፈጠርናቸውን ተጠቃሚዎች እንዴት ማጥፋት እንደምንችል (ምስል 2.11) እንመለከታለን። ይህንን ማድረግ የምንችለው፣ በምስል 2.11 ላይ ጠቁሮ የምናየውን (መደምሰሻ) ጠቅ በማድረግ ነው፤ ይህንን ስናደርግ ሁለተኛው ተጠቃሚ ጠፍቶ፣ አንድ ተጠቃሚ ብቻ ወደላበት ገጽ ይመራናል። (አስተውሉ! ይህ ተግባር ካልሰራ፣ በድር አሳሽችሁ ውስጥ ጃቫስክሪፕት መንቃቱን አረጋግጡ። ሬይልስ ጃቫስክሪፕትን በመጠቀም አንድ ተጠቃሚን ለማጥፋት የሚያስፈልገውን መጠይቅ ያቀርባል፡፡) ክፍል 10.4 አጠቃቀሙን በአንድ ልዩ የአስተዳደር ተጠቃሚዎች ክፍል ውስጥ በመገደብ፤ የተጠቃሚዎች ስረዛን ለማሳያ አፕልኬሽኑ ያክላል።

ምስል 2.11: አንድ ተጠቃሚን ማጥፋት።

2.2.2 ቅ.ት.መ በስራ ላይ

የተጠቃሚዎች ሃብትን አጠቃላይ እይታን ባጪሩ ተመልክተናል፤ አሁን ደግሞ በክፍል 1.2.3 ውስጥ ከተዋወቅነው፣ ከቅርጸት-ትይታ-መቆጣጠሪያ (Model-View-Controller) (ቅ.ት.መ (MVC)) ንድፍ ውስጥ አንዱን ክፍል ብቻ እንመረምራለን። የቅ.ት.መ (MVC) አሰራርን ለመረዳት የምንጠቀመው ስልት፣ በቅ.ት.መ (MVC) አንጻር አንድ ተራ የድር አሳሽ የተጠቃሚ መዘርዘሪያ ገጹን ማለት /teteqamis ን ሲመታ የሚገኙ ውጤቶችን በመግለጽ ይሆናል (ምስል 2.12)።

ምስል 2.12: አንድ በደንብ የተዘረዘረ የሬይልስ የቅ.ት.መ (MVC) ስእላዊ መግለጫ፡፡

በምስል 2.12 ላይ የተመለከቱት ፍጻሜወች የቅደም ተከተል ማጠቃለያ እነሆ:-

1. የድር አሳሹ ለ‘/ተጠቃሚዎች (/teteqamis) ዓ.አ.ሃ.አው አንድ መጠይቅን ይሰጣል።
2. ሬይልስ ‘/ተጠቃሚዎች‘ን (/teteqamis) በተጠቃሚ መቆጣጠሪያ ውስጥ ወደሚገኘው፣ የ‘ማውጫ (index) ተግባር ያዘዋውረዋል።
3. የ‘ማውጫ (index) ተግባር (ሁሉንም ተጠቃሚዎች (Teteqami.all)) ፈልጎ እንዲያገኝ፣ የተጠቃሚ ቅርጸቱን (Teteqamis model) ይጠይቃል።
4. የተጠቃሚ ቅርጸቱ (Teteqamis model) ሁሉንም ተጠቃሚዎች ከውሂበጎታው ጎትቶ ያወጣል።
5. የተጠቃሚ ቅርጸቱ (Teteqamis model) የተጠቃሚዎቹን ዝርዝር ወደ መቆጣጠሪያው ይልካል።
6. መቆጣጠሪያው ተጠቃሚዎችን @ተጠቃሚዎች (@teteqamis) በተባለ ተለዋዋጪ ላይ ይዞ፣ ወደ ማውጫ (index) ትይታ ገጹ ያስተላልፋል።
7. ትይታው ገጹን በሃ.ጽ.መ.ቋ ለማቅረብ ክት ሩቢን ይጠቀማል።
8. መቆጣጠሪያው ሃ.ጽ.መ.ቋውን ወደ አሳሹ መልሶ ይሰዳል።⁵

አሁን ከላይ ያሉትን ቅደም ተከተሎች ጠለቅ ባለ ዝርዝር እንመልከት። የምንጀምረው አንድ በድር አሳሹ በተሰጠ መጠይቅ ላይ መሰረት በማድረግ ይሆናል። ማለትም አንድ ዓ.አ.ሃ.አን በአድራሻ አሞሌው ላይ በመጻፍ፣ ወይም አንድ አገናኝን ጠቅ በማድረግ በተገኘ ውጤት ይሆናል (በምስል 2.12 ውስጥ ቁጥር አንድን (1) መፈጸም ማለት ነው)። ይህ መጠይቅ የሬይልስ ማዘዋወሪያ (Rails Router) ጋር ይደርሳል (በምስል 2.12 ውስጥ ቁጥር ሁለትን (2) መፈጸም ማለት ነው)፣ ይህም ሬይልስ የዓ.አ.ሃ.አው መጠይቅ ላይ በመመርኮዝ ዓ.አ.ሃ.አውን ትክክለኛ ወደሆነው የመቆጣጠሪያ ተግባር (Controller Action) ይልከዋል (በሳጥን 3.2 ላይ ይህ ምን ዓይነት መጠይቅ እንደሆነ እንመለከታለን)። ለተጠቃሚዎች ሀብቶች፣ የመቆጣጠሪያ ተግባሮችን፣ የተጠቃሚ ዓ.አ.ሃ.አወች ካርታን እንዲፈጥር የሚያደርገው ኮድ በዝርዝር 2.6 ውስጥ ይገኛል፡፡ ይህ ኮድ በሰንጠረዥ 2.1 ላይ ያየነውን የዓ.አ.ሃ.አ እና የተግባር ጥምረትን ያሰናዳልናል። (:ተጠቃሚወች (:teteqamis) የሚለው እንግዳው ስርዓተ-ምልክት ወካይ (Symbol) ይባላል፣ ይህንንም በክፍል 4.3.3 ላይ እንማረዋለን።)

Rails.application.routes.draw do
  resources :teteqamis
  root 'application#selamta'
end

የማዘዋወሪያወች ፋይልን በመመልከት ላይ እያለን፣ እግረ መንገዳችንን የተጠቃሚወች መዘርዘሪያ ገጹን ከስር ማዘዋወሪያው ጋር እናቆራኘው እና ከዚያ “የህዝባር” ምልክቱ ወደ /ተጠቃሚዎች (/teteqamis) እንደሚወስድ እናድርገው። የስር ማዘዋወሪያውን ዝርዝር 2.3 ላይ እንዲህ አድርገን እንዳከልን አስታውሱ:-

root 'application#selamta'

ስለዚህም በአፕልኬሽን መቆጣጠሪያ ውስጥ፣ የስር ማዘዋወሪያው ወደ ሰላምታ ተግባሩ ተጉዞ ነበረ። በአሁኑ ጊዜ፣ በተጠቃሚዎች መቆጣጠሪያ ውስጥ የ‘ማውጫ (index) ተግባርን መጠቀም እንፈልጋለን፣ ይህንንም በዝርዝር 2.7 ውስጥ ባለው ኮድ ማዘጋጀት እንችላለን።

Rails.application.routes.draw do
  resources :teteqamis
  root 'teteqamis#index'
end

አንድ መቆጣጠሪያ የአንድ ተዛማጅ ተግባሮች ስብስብን ይይዛል፤ እናም በክፍል 2.2.1 ላይ የቃኘናቸው ገጾች፣ በተጠቃሚዎች መቆጣጠሪያ ውስጥ ካሉ ተግባሮች ጋር ይጎዳኛሉ። በመወጣጫ የመነጨው መቆጣጠሪያ በዝርዝር 2.8 ላይ በንድፋዊ መልኩ ይታያል። ይህንን ኮድ አስተውሉ class TeteqamisController < ApplicationController ይህ የሩቢ ክፍል (Class) ከውርሽያ (Inheritance) ጋር ያለውን ግንኙነት የሚያሳይ አንድ ምሳሌ ነው። (መወራረስን በክፍል 2.3.4 ላይ በሰፊው ስንመለከት፣ ሁለቱንም ሃሳቦች ማለት መወራረስን እና ክፍልን ደግሞ በክፍል 4.4 ላይ በሰፊው እንመለከታቸዋለን።)

class TeteqamisController < ApplicationController
  .
  .
  .
  def index
    .
    .
    .
  end

  def show
    .
    .
    .
  end

  def new
    .
    .
    .
  end

  def edit
    .
    .
    .
  end

  def create
    .
    .
    .
  end

  def update
    .
    .
    .
  end

  def destroy
    .
    .
    .
  end
end

እዚህ ላይ፣ ከገጾቹ ይልቅ ተግባሮቹ እንደሚበዙ አስተውላችሁ ይሆናል። የ‘ማውጫ (index)፣ የ‘ማሳያ (show)፣ የ‘አዲስ (new) እና የ‘አርትዕ (edit) ተግባሮች ሁሉም ክፍል 2.2.1 ላይ ካሉት ገጾች ጋር ይዛመዳሉ፤ ነገር ግን ተጨማሪ የ‘ፍጠር (create)፣ የ‘አዘምን (update) እና የ‘አጥፋ (destroy) ተግባሮችም አሉ። እነዚህ ተግባሮች በተለምዶ ገጾችን አያቀርቡም (ምንም እንኳን ቢችሉም)፤ ይልቁንስ የእነሱ ዋና ዓላማ በውሂበጎታው ውስጥ የሚገኝ የተጠቃሚዎች መረጃን መለወጥ ነው።

ይህ በሰንጠረዥ 2.2 ላይ የተጠቃለለው የተሟላ የመቆጣጠሪያ ተግባር ስብስብ፣ ውከላዊ ሁኔታን ማስተላለፍ (ው.ሁ.ማ REST) የተባለውን የሬይልስ መዋቅርን ያዘጋጃል (ሳጥን 2.2)። ይህም በኮምፒዩተር ሳይንቲስቱ ሮይ ፊልዲንግ⁶ የታወቀ፣ የተበየነ እና “የድር አገልግሎቶችን ለመፍጠር የሚያገለግሉ፣ የተወሰኑ ገደቦችን የሚገልጽ፣ የሶፍትዌር ስነ-ህንጻ ዘይቤ ነው።” የሚል ሃሳብ ላይ የተመሰረተ ነው። ሰንጠረዥ 2.2 ውስጥ ካስተዋላችሁ ዓ.አ.ሃ.አወቹ ላይ አንዳንድ መደራረብ ታያላችሁ። ለምሳሌ:- ተጠቃሚን የሚያሳየው የ‘አሳይ (show) ተግባር እና የተጠቃሚ መረጃን የሚያዘምነው የ‘አዘምን (update) ተግባር ሁለቱም ከ‘/ተጠቃሚዎች/1 (/teteqamis/1) ዓ.አ.ሃ.አ ጋር ይዛመዳሉ። በሁለቱ መካከል ያለው ልዩነት፣ ለሃ.ጽ.ማ.ስ የመጠይቅ ዘዴ፣ የሚሰጡት መልስ ነው። ስለነዚህ የሃ.ጽ.ማ.ስ የመጠይቅ ዘዴወች፣ በክፍል 3.3 ላይ በይበልጥ እንማራለን።

በተጠቃሚ ቅርጸት እና በተጠቃሚወች መቆጣጠሪያ መካከል ያለውን ግንኙነት ለመመርመር እስኪ በዝርዝር 2.9 ላይ ለምሳሌነት ተነጥሎ የቀረበውን፣ የ‘ማውጫ (index) ተግባርን እንመልከት። (ኮዱን ሙሉ በሙሉ ባትረዱት እንኳ፣ ኮድ እንዴት እንደሚነበብ ማወቁ ራሱ ለቴክኒካዊ ብልሃት አንድ አስፈላጊ የሆነ አካል ነው (ሳጥን 1.2))።

class TeteqamisController < ApplicationController
  .
  .
  .
  def index
    @teteqamis = Teteqami.all
  end
  .
  .
  .
end

ይህ የ‘ማውጫ (index) ተግባር @teteqamis = Teteqami.all የሚል መስመርን ይዟል (በምስል 2.12 ውስጥ ቁጥር ሶስትን (3) መፈጸም ማለት ነው)፤ ይህም ሁሉንም ተጠቃሚዎች በዝርዝር ከውሂበጎታው ውስጥ ፈልጎ እንዲያገኝ ይጠይቃል (በምስል 2.12 ውስጥ ቁጥር አራትን (4) መፈጸም ማለት ነው)፤ እናም @ተጠቃሚዎች (@teteqamis) (ሲነበብ “አት-ተጠቃሚዎች”) በተባለው ቅርፀ ተለዋዋጪ ላይ ያኖራቸዋል (በምስል 2.12 ውስጥ ቁጥር አምስትን (5) መፈጸም ማለት ነው)።

የተጠቃሚ ቅርጸቱ ብቻውን በዝርዝር 2.10 ላይ ይገኛል። ምንም እንኳን ተራ ቢመስልም፣ በውርሻ (Inheritance) ምክንያት ግን ብዙ ተግባራዊነትን ይዟል (ክፍል 2.3.4 እና ክፍል 4.4)። በተለይ ንቅ መዝገብ (Active Record) የተባለውን የሬይልስ ቤተኮድን (Library) በመጠቀም፣ በዝርዝር 2.10 ውስጥ ያለው ኮድ፣ በውሂበጎታው ውስጥ ያሉትን ሁሉንም ተጠቃሚዎች እንዲመልስ ለ‘ሁሉም.ተጠቃሚ (Teteqami.all) ያዘጋጃል፡፡

class Teteqami < ApplicationRecord
end

በዝርዝር 2.11 ላይ እንደሚታየው፣ አንዴ የ‘@ተጠቃሚዎች (@teteqamis) ተለዋዋጩ ከተበየነ በኋላ፣ መቆጣጠሪያው ትይታውን ይጠራዋል (በምስል 2.12 ውስጥ ቁጥር ስድስትን (6) መፈጸም ማለት ነው)። በዚህ @ ወካይ የሚጀምሩ ተለዋዋጮች ቅርፀ ተለዋዋጮች (Instance Variables) ይባላሉ፤ እነሱም በትይታ ውስጥ በራስሰር ይገኛሉ። በዚህ ጊዜ፣ በዝርዝር 2.11 ላይ ያለው የ index.html.erb ትይታ በ‘@ተጠቃሚዎች (@teteqamis) ዝርዝር ላይ ይደጋገም እና ለእያንዳንዱ አባል አንድ የሃ.ጽ.መ.ቋ መስመርን ያመነጫል። (አስተውሉ፣ አሁን ይህን ኮድ እንድትረዱት አይጠበቅባችሁም። ይሄ የቀረበው ምሳሌውን ለማሳየት ብቻ ነው።)

ማሳሰቢያ:- አንዳንድ የትርጉም ግጪቶችን ለመከላከል፣ በዚህ ስልጠና ላይ “ቅርጸት” የሚለው ቃል በአማርኛ ትርጉም ላይ በተለያየ መልኩ ለመጠቀም ተሞክሯል፤ ስለሆነም የቃሉን ትርጉም ሳይሆን አጻጻፉን ለመለየት ሲባል “Instance Variable” ለሚለው ቃል ቅር“ፀ” ማለት ቅርፀ የሚለውን የአጻጻፍ ስልት እንጠቀማለን እናም በዚህ ስልጠና ውስጥ ቅርጸት እና ቅርፀት አንድ አይነት እንዳልሆነ ከወዲሁ ልትረዱት ይገባል።

<p id="notice"><%= notice %></p>

<h1>Teteqamis</h1>

<table>
  <thead>
    <tr>
      <th>Sim</th>
      <th>Emelekt</th>
      <th colspan="3"></th>
    </tr>
  </thead>

  <tbody>
    <% @teteqamis.each do |teteqami| %>
      <tr>
        <td><%= teteqami.sim %></td>
        <td><%= teteqami.emelekt %></td>
        <td><%= link_to 'Show', teteqami %></td>
        <td><%= link_to 'Edit', edit_teteqami_path(teteqami) %></td>
        <td><%= link_to 'Destroy', teteqami, method: :delete,
                         data: { confirm: 'Are you sure?' } %></td>
      </tr>
    <% end %>
  </tbody>
</table>

<br>

<%= link_to 'New Teteqami', new_teteqami_path %>

ትይታው ይዘቶቹን ወደ ሃ.ጽ.መ.ቋ ይቀይራቸዋል (በምስል 2.12 ውስጥ ቁጥር ሰባትን (7) መፈጸም ማለት ነው)፤ ከዛም በመቆጣጠሪያው ይመለሱና በድር አሳሹ ላይ ይታያሉ (በምስል 2.12 ውስጥ ቁጥር ስምንትን (8) መፈጸም ማለት ነው)።

2.2.3 የዚህ የተጠቃሚዎች ሃብት ድክመቶች

ስለሬይልስ አንድ ጠቅለል ያለ ግንዛቤ ለማግኘት ቢረዳንም፣ የመወጣጫ የተጠቃሚ ሃብቱ፣ ብዙ ድክመቶች አሉት።

• የውሂብ ብቃት ማስረገጫወች አለመኖር። የተጠቃሚ ቅርጸታችን ብቁ ያልሆኑ ውሂቦችን ማለት ባዶ ስሞችን እና ብቁ ያልሆኑ የኤመልእክት አድራሻዎችን ያለምንም ቅሬታ ይቀበላል።
• ማረጋገጫ የለውም። ወደ ድረ-ጣቢያው መግቢያ ወይም ከድረ-ጣቢያው የመውጫ አገልግሎት የለም፣ እንዲሁም የሆነ ተጠቃሚ ማንኛውንም ድርጊት እንዳይፈጽም የሚከላከልበት መንገድ የለውም።
• ፈተናወች የሉትም። ይህ በቴክኒካዊ መልኩ እውነት አይደለም (መወጣጫ የተወሰኑ ፈተናወችን ያካትታል) ግን የመነጩት ፈተናወች የውሂብ ማስረገጫ፣ ማረጋገጫ ወይም ሌላ ብጁ መስፈርቶችን አይፈትንም፡፡
• ቅጥ ወይም ገጽታ የለውም። ቋሚ የጣቢያ ቅጥ እና ማሰሻ የለውም።
• ለመረዳት ግልጽ አይደለም። የመወጣጫ ኮድ ከገባችሁ፣ ይህንን መጽሐፍ ማንበብ አይገባችሁ ይሆናል።

2.3.1 አጪርጽሑፎችን ላንድ አፍታ መቃኘት

ልክ እንደ ተጠቃሚዎች ሃብት ለአጪርጽሑፎች ሃብትም፣ የመወጣጫ ኮድን ለማመንጨት የምንጠቀመው የ‘ሬይልስ መወጣጫ አመንጪ (rails generate scaffold) ትእዛዝን ነው። ይህ ማለት ደግሞ፣ በምስል 2.3 ላይ ያለውን የውሂብ ቅርጸት እንፈጽማለን ማለት ነው።⁸

$ rails generate scaffold Achrtshuf yizet:text teteqami_id:integer
      invoke  active_record
      create    db/migrate/20211029173954_create_achrtshufs.rb
      create    app/models/achrtshuf.rb
      invoke    test_unit
      create      test/models/achrtshuf_test.rb
      create      test/fixtures/achrtshufs.yml
      invoke  resource_route
       route    resources :achrtshufs
      invoke  scaffold_controller
      create    app/controllers/achrtshufs_controller.rb
      invoke    erb
      create      app/views/achrtshufs
      create      app/views/achrtshufs/index.html.erb
      create      app/views/achrtshufs/edit.html.erb
      create      app/views/achrtshufs/show.html.erb
      create      app/views/achrtshufs/new.html.erb
      create      app/views/achrtshufs/_form.html.erb
      invoke    resource_route
      invoke    test_unit
      create      test/controllers/achrtshufs_controller_test.rb
      create      test/system/achrtshufs_test.rb
      invoke    helper
      create      app/helpers/achrtshufs_helper.rb
      invoke      test_unit
      invoke    jbuilder
      create      app/views/achrtshufs/index.json.jbuilder
      create      app/views/achrtshufs/show.json.jbuilder
      create      app/views/achrtshufs/_achrtshuf.json.jbuilder
      invoke  assets
      invoke    scss
      create      app/assets/stylesheets/achrtshufs.scss
      invoke  scss
   identical    app/assets/stylesheets/scaffolds.scss

ውሂበጎታችንን በአዲሱ የውሂብ ቅርጸት ለማዘመን፣ ልክ ክፍል 2.2 ላይ እንዳደረግነው፣ አንድ ፍልሰትን ማስኬድ አለብን:-

$ rails db:migrate
== 20211029173954 CreateAchrtshufs: migrating =================================
-- create_table(:achrtshufs)
   -> 0.0021s
== 20211029173954 CreateAchrtshufs: migrated (0.0023s) ========================

አሁን በክፍል 2.2.1 ላይ ተጠቃሚዎችን በፈጠርንበት ዓይነት መንገድ፣ አጪርጽሑፎችን ለመፍጠር የሚያስችል አንድ ችሎታ ላይ እንገኛለን። እንደምትገምቱት የመወጣጫ ማመንጫ፣ በዝርዝር 2.12 ላይ እንደሚታየው፣ የሬይልስ ማዘዋወሪያ ፋይልን፣ ከአንድ የአጪርጽሑፎች ሃብት ደንብ ጋር አድሶታል። ⁹ እንደ ተጠቃሚዎች ሁሉ፣ የ‘አጪርጽሑፎች :ሃብቶች (resources :achrtshufs) የማዘዋወሪያ ደንቡ በሰንጠረዥ 2.3 ላይ እንደሚታየው፣ በአጪርጽሑፎች መቆጣጠሪያ ውስጥ ካሉት ተግባሮች ጋር የአጪርጽሑፍ ዓ.አ.ሃ.አወችን ያመላክታል።

Rails.application.routes.draw do
  resources :achrtshufs
  resources :teteqamis
  root 'teteqamis#index'
end

የአጪርጽሑፎች መቆጣጠሪያው ራሱ በዝርዝር 2.13 ውስጥ በንድፋዊ መልኩ ይታያል። ልብ በሉ TeteqamisController ቦታ ላይ AchrtshufsController የሚለውን ከመተካቱ ውጪ፣ በዝርዝር 2.13 ውስጥ ያሉት ኮዶች ዝርዝር 2.8 ውስጥ ካሉት ኮዶች ጋር ፍጹም አንድ ዓይነት ናቸው። ይህ ለሁለቱም ሃብቶች የጋራ የሆነ የው.ሁ.ማ መዋቅር እንዳላቸው የሚያሳይ አንድ ነጸብራቅ ነው።

class AchrtshufsController < ApplicationController
  .
  .
  .
  def index
    .
    .
    .
  end

  def show
    .
    .
    .
  end

  def new
    .
    .
    .
  end

  def edit
    .
    .
    .
  end

  def create
    .
    .
    .
  end

  def update
    .
    .
    .
  end

  def destroy
    .
    .
    .
  end
end

የተወሰኑ እውነተኛ አጪርጽሑፎችን ለምስራት በምስል 2.14 ላይ እንደሚታየው፣ በአጪርጽሑፍ ማውጫ ገጽ (ምስል 2.13) ላይ “New Achrtshuf” የሚለው ላይ ጠቅ በማድረግ በአዲስ አጪርጽሑፎች ገጽ /achrtshufs/new ላይ የሚፈለገውን መረጃ እናስገባለን፡፡

ምስል 2.13: የአጪርጽሑፎቹ መዘርዘሪያ ገጽ (/achrtshufs)።

ምስል 2.14: የአዲስ አጪርጽሑፉ ገጽ (/achrtshufs/new).

አሁን አንድ ወይም ሁለት አጪርጽሑፎችን መፍጠር እንችላለን። ስንፈጥር ግን ቢያንስ አንዱ የ‘ተጠቃሚ_መታወቂያ (teteqami_id) ቁጥሩ 1 ሊሆን ይገባል፤ በክፍል 2.2.1 ላይ ከፈጠርነው ተጠቃሚ ጋር እንዲዛመድ። ውጤቱ በምስል 2.15 ላይ ያለውን መምሰል ይኖርበታል።

ምስል 2.15: የአጪርጽሑፍ መዘርዘሪያ ገጹ፣ ከሁለት አጪርጽሑፎች ጋር።

2.3.2 አጪርጽሑፍን ወደ አጪር ይዞታ መቀየር

ማንኛውም አጪርጽሑፍ ልክ እንደ ስሙ፣ የተቀመጡን እርዝመት ለማስገደድ የሚያስችሉ አንዳንድ መንገዶች ሊኖሩት ይገባል፡፡ ይህንንም ማረጋገጫ (Validations) የተባለውን የሬይልስ ማረጋገጫ ከአንድ እርዝመት (length) ከተባለ፣ የእርዝመት ማረጋገጫ ጋር በመጠቀም፣ የአጪርጽሑፉ ሆሄ ከ 140 እንዳይበልጥ መገደብ እንችላለን (ትዊተርም መጀመሪያ ላይ ይህንኑ አሰራር ይጠቀም እንደነበር ይታወቃል)። በዚህ ጊዜ አፕ/ቅርጸቶች/አጪርጽሑፍ.አርቢ (app/models/achrltf.rb) ፋይልን በአንድ የጽሑፍ አርታኢ ወይም በቅ.ማ.አ ውስጥ በመክፈት፣ የዝርዝር 2.14 ን ይዞታ ወደ ፋይሉ መጨመር ይኖርባችኋል።

class Achrtshuf < ApplicationRecord
  validates :yizet, length: { maximum: 140 }
end

በዝርዝር 2.14 ላይ ያለው ኮድ ሚስጥራዊ መስሎ ሊታይ ይችላል፤ ነገር ግን ወደ አዲሱ የአጪርጽሑፍ ገጽ ላይ ሄደን ለቅምጥ ይዘቱ፣ ከ 140 በላይ የሆኑ ሆሄወችን ስናስገባ ውጤቱ በቀላሉ ሊታይ ይችላል (በክፍል 6.2 ላይ ስለ ማረጋገጫ Validations በሰፊው እንመለከታለን)። ሬይልስ የአጪርጽሑፉ ሆሄ በጣም ረጅም መሆኑን ለማመላከት የስህተት መልእክቶችን ያቀርባል። (በክፍል 7.3.3 ላይ ስለነዚህ የስህተት መልእክቶች በሰፊው እንማራለን።)

ምስል 2.16: ለአንድ ያልተሳካ የአጪርጽሑፍ ፈጠራ፣ የቀረቡ የስህተት መልእክቶች።

2.3.3 አንድ ተጠቃሚ ብዙ_አጪርጽሑፎች አሉት

ከሬይልስ ጠንካራ ጎኖች ውስጥ አንዱ፣ በተለያዩ የውሂብ ቅርጸቶች መካከል ዝምድናን (Associations) መፍጠሩ ነው። የተጠቃሚ ቅርጸትን በተመለከተ፣ እያንዳንዱ ተጠቃሚ ብዙ አጪርጽሑፎች ሊኖሩት ይችላል። በዝርዝር 2.15 እና በዝርዝር 2.16 ውስጥ የተጠቃሚ እና የአጪርጽሑፍ ቅርጸቶቹን በማዘመን ይህንን ዝምድና በኮድ መግለጽ እንችላለን፡፡

class Teteqami < ApplicationRecord
  has_many :achrtshufs
end

class Achrtshuf < ApplicationRecord
  belongs_to :teteqami
  validates :yizet, length: { maximum: 140 }
end

የዚህን ማህበር ውጤት በምስል 2.17 ውስጥ ማየት እንችላለን። የአጪርጽሑፎች (achrtshufs) ሰንጠረዥ ውስጥ ባለው የ‘ተጠቃሚ_መታወቂያ (teteqami_id) አምድ መሰረት ሬይልስ (ንቅ መዝገብን በመጠቀም) ከእያንዳዱ ተጠቃሚ ጋር የሚዛመደውን አጪርጽሑፍ ማወቅ ይችላል።

ምስል 2.17: በአጪርጽሑፎች እና በተጠቃሚዎች መካከል ያለው ህብረት።

በምዕራፍ 13 እና በምዕራፍ 14 ላይ ተጠቃሚዎችን እና ሁሉንም የተጠቃሚዎች አጪርጽሑፎችን ለማሳየት፤ አንድ የትዊተር ዓይነት፣ የአጪርጽሑፍ ቀላቢን ለማዋቀር፣ የተጠቃሚዎችን እና የአጪርጽሑፎችን ማህበር እንጠቀማለን። ለአሁኑ ግን ሰሌዳውን በመጠቀም፣ በተጠቃሚ እና በአጪርጽሑፍ ማህበር ላይ ያደረገውን አስተዋጽኦ መገምገም እንችላለን፤ ይህም ከሬይልስ አፕልኬሽኖች ጋር ለመስተጋብር የሚጠቅም መሳረያ ነው። በዝርዝር 2.17 ላይ እንደተመለከተው፣ በመጀመሪያ ሰሌዳውን በማዘዥያ መስመር ላይ የሬይልስ ሰሌዳ (rails console) ትእዛዝን በመጥራት ሰሌዳውን እናስጀምረዋለን፤ ቀጥሎም የመጀመሪያ ተጠቃሚን (Teteqami.first) በመጠቀም፣ በውሂበጎታው ውስጥ ያለውን፣ የመጀመሪያ ተጠቃሚ ፈልገን ማግኘት እንችላለን (እዚህ ላይ ውጤቱን የመጀመሪያ_ተጠቃሚ በተባለ ተለዋዋጪ ላይ ያስቀምጥልናል)።¹⁰ (የመጨረሻዋን መስመር የጨመርዃት ከሰሌዳው እንዴት መውጣት (exit) እንደምንችል ለማሳየት ነው፤ ብዙ ስርዓተ ክወናዎች ላይ ተመሳሳይ ተግባርን ለመፈጸም “ተቆር-ዲን (Ctrl-D)” መጠቀም ይቻላል።) ¹¹

$ rails console
>> የመጀመሪያ_ተጠቃሚ = Teteqami.first
   (0.5ms)  SELECT sqlite_version(*)
  Teteqamis Load (0.2ms) SELECT "teteqamis".* FROM "teteqamis" ORDER BY "teteqamis".
  "id" ASC LIMIT ?  [["LIMIT", 1]]
 => #<Teteqamis id: 1, sim: "Michael Hartl", emelekt: "michael@example.org",
 created_at: "2019-08-20 00:39:14", updated_at: "2019-08-20 00:41:24">
>> የመጀመሪያ_ተጠቃሚ.achrtshufs
  Achrtshuf Load (3.2ms)  SELECT "achrtshufs".* FROM "achrtshufs" WHERE
  "achrtshufs"."teteqami_id" = ? LIMIT ?  [["teteqami_id", 1], ["LIMIT", 11]]
 => #<ActiveRecord::Associations::CollectionProxy [#<Achrtshuf id: 1, yizet:
 "የመጀመሪያ አጪርጽሑፍ!", teteqami_id: 1, created_at: "2019-08-20 02:04:13",
 updated_at: "2019-08-20 02:04:13">, #<Achrtshuf id: 2, yizet:
 "ሁለተኛ አጪርጽሑፍ", teteqami_id: 1, created_at: "2019-08-20 02:04:30",
 updated_at: "2019-08-20 02:04:30">]>
>> achrtshuf = የመጀመሪያ_ተጠቃሚ.achrtshufs.first
  Achrtshuf Load (0.2ms)  SELECT "achrtshufs".* FROM "achrtshufs" WHERE
  "achrtshufs"."teteqami_id" = ? ORDER BY "achrtshufs"."id" ASC LIMIT ?
  [["teteqami_id", 1], ["LIMIT", 1]]
 => #<Achrtshuf id: 1, yizet: "የመጀመሪያ አጪርጽሑፍ!", teteqami_id: 1, created_at:
 "2019-08-20 02:04:13", updated_at: "2019-08-20 02:04:13">
>> achrtshuf.teteqami
 => #<Teteqamis id: 1, name: "Michael Hartl", emelekt: "michael@example.org",
 created_at: "2019-08-20 00:39:14", updated_at: "2019-08-20 00:41:24"
>> exit

በዝርዝር 2.17 ውስጥ ብዙ ነገር እየተከናወነ ነው፤ እናም የሚዛመዱትን አካላት ማግኘት ለቴክኒካዊ ብልህነት ጥሩ መልመጃ ነው (ሳጥን 1.2)። ውጽዓቱ ቀጥታ ተመላሽ ዋጋወቹን፣ እነሱም ጥሬ የሩቢ ቁሶችን እና እንዲሁም፣ እነሱን የሰራቸውን የተዋቀረ የመጠይቅ ቋንቋ (ተ.መ.ቋ) (Structured Query Language (SQL)) ኮድንም ያካትታል።

ዝርዝር 2.17 ተጠቃሚ.መጀመሪያ‘ን (Teteqami.first) በመጠቀም የመጀመሪያውን ተጠቃሚ ፈልጎ ከማግኘት በተጨማሪ፣ ሁለት ሌሎች ነገሮችን ያሳየናል:- (1) ይህን የመጀመሪያ_ተጠቃሚ.achrtshufs ኮድ በመጠቀም፣ የመጀመሪያው ተጠቃሚ አጪርጽሑፎችን መድረስ እንደሚቻል፤ ይህም መታወቂያው (teteqami_id) ከመጀመሪያው ተጠቃሚ (የመጀመሪያ_ተጠቃሚ) ጋር እኩል የሆኑትን አጪርጽሑፎች በሙሉ በራስሰር እንደሚመልስልን ያሳየናል (በኛ አባባል መታወቂያው 1 ይሆናል።) (2) achrtshuf.teteqami ‘ን በመጠቀም ደግሞ፣ ከአንድ የተወሰነ ቅምጥ ጋር የተጎዳኘ ተጠቃሚን እንዴት እንደሚመልስ ያሳየናል። በዝርዝር 2.17 ውስጥ የተሳተፈውን ሩቢ በምዕራፍ 4 ውስጥ በይበልጥ እንማረዋለን፡፡ በተጨማሪም በ‘ንቅ መዝገብ ውስጥ ስላሉ የማህበር ስራዎች በምዕራፍ 13 እና በምዕራፍ 14 ላይ በደንብ እንማራለን።

መልመጃዎች

የሬይልስ ስልጠናን ለገዙ ሰወች በሙሉ የሁሉም የመልመጃ መልሶች እዚህ ላይ ይገኛሉ።

የሌሎች ሰዎች መልሶችን ለማየት እና የራሳችሁን ደግሞ ለመመዝገብ፣ በሬይልስ ስልጠና ወይም ሁሉንም በበቂ ተማር መድረሻ ጥቅል ላይ ተመዝገቡ፡፡

1. የተጠቃሚውን የመጀመሪያውን የአጪርጽሑፍ ይዘት ለማሳየት፣ የተጠቃሚ ማሳያ ገጹን አርሙ። (በፋይሉ ውስጥ ያሉትን ይዞታዎች እንደ ምሳሌ በመጠቀም፣ አገባቡን ለመገመት፣ የናንተን ቴክኒካዊ ብልሃት ተጠቀሙ (ሳጥን 1.2)።) በድር አሳሻችሁ ላይ ይህንን:- /teteqamis/1 በመጎብኘት መስራቱን አረጋግጡ፡፡
2. በዝርዝር 2.18 ውስጥ ያለው ኮድ፣ አጪርጽሑፎች ባዶ መሆን አለመቻላቸውን ለማረጋገጥ፣ ለአጪርጽሑፎች ይዞታ መኖር አንድ ማረጋገጫን ያክላል። በምስል 2.18 ላይ የሚታየውን ባህሪ ማግኘታችሁን አረጋግጡ።
3. (ምስል 2.19) በተጠቃሚ ቅርጸቱ ውስጥ፣ የስም እና የኤመልእክት ባሕሪወች ላይ፣ የስም እና የኤመልእክት መኖርን ለማረጋገጥ፣ ይህን_ሙሉ የሚለው ቃልን ትክክለኛ በሆነ ኮድ በመተካት ዝርዝር 2.19 ን አዘምኑ።

ዝርዝር 2.18: የአጪርጽሑፍ ይዘት መኖርን ማረጋገጫ ኮድ። app/models/achrtshuf.rb

class Achrtshuf < ApplicationRecord
  belongs_to :teteqami
  validates :yizet, length: { maximum: 140 },
                      presence: true
end

ምስል 2.18: የአጪርጽሑፍ የመኖር ማረጋገጫው ያስገኘው ውጤት።

ዝርዝር 2.19: በተጠቃሚ ቅርጸት ላይ የመኖር ማረጋገጫወችን ማከል። app/models/teteqami.rb

class Teteqami < ApplicationRecord
  has_many :achrtshufs
  validates ይህን_ሙሉ, presence: true   # ይህን_ሙሉ የሚለውን ቃል በትክክለኛ ኮድ ሙሉ።
  validates ይህን_ሙሉ, presence: true   # ይህን_ሙሉ የሚለውን ቃል በትክክለኛ ኮድ ሙሉ።
end

ምስል 2.19: በተጠቃሚ ቅርጸት ላይ የመኖር ማረጋገጫወች ያስገኙት ውጤት።

2.3.4 የውርስ ስርዓተ-መዓረጎች

ስለ ጨዋታ አፕልኬሽናችን የነበረንን ውይይት፣ በአንድ አጠር ባለ በሬይልስ የመቆጣጠሪያ እና የቅርጸት ክፍል ስርዓተ-መዓረጎች (Hierarchies) ገለጻ እንጨርሰዋለን። ይህ ውይይት ትርጉም ሊሰጣችሁ የሚችለው የቁስ ተኰር ቋንቋ (ቁ.ተ.ቋ) (object-oriented programming (OOP)) ጋር ትንሽ ልምድ ካላችሁ እና በተለይ ደግሞ ስለ ክፍሎች ትንሽ እውቀቱ ካላችሁ ብቻ ነው። ለአሁን ግራ የሚያጋባ ከሆነ አትጨነቁ፣ በክፍል 4.4 ውስጥ እነዚህን ሃሳቦች በበለጠ እንወያይባቸዋለን።

ይህንን ጉዳይ ለመመልከት በቅርጸቶች ውርስ አወቃቀር እንጀምራለን። ዝርዝር 2.20 ‘ን ከዝርዝር 2.21 ጋር ስናነጻጽር የተጠቃሚ ቅርጸቱም የአጪርጽሑፍ ቅርጸቱም ማለት ሁለቱም ከ‘ንቁመዝገብ::መሰረት (ActiveRecord::Base) እንደሚወርሱ እንመለከታለን። (ከግራ ማዕዘን ቅንፍ ምልክቱ በስተግራ በኩል ያለው <) ማለት ከ‘ንቁመዝገብ::መሰረት (ActiveRecord::Base) ይወርሳሉ። ይህም በ‘ንቅመዝገብ የተሰጠ የቅርጸቶች መሰረተ ክፍል (Base Class) ነው። ይህን ግንኙነት በግልጽ የሚያብራራ ስእላዊ መግለጫ በምስል 2.20 ላይ ይገኛል። የቅርጸት ቁሳችን ከውሂበጎታችን ጋር የመግባባት ብቃት የሚያገኙት ከ‘ንቁመዝገብ::መሰረት (ActiveRecord::Base) በመውረስ ነው፣ የውሂበጎታችንን አምዶችም የሚያዩት ልክ እንደ ሩቢ ባሕሪወች እና ወዘተረፈ ነው።

class Teteqami < ApplicationRecord
  .
  .
  .
end

class Achrtshuf < ApplicationRecord
  .
  .
  .
end

ምስል 2.20: የተጠቃሚ እና የአጪርጽሑፍ ቅርጸቶች የውርስ ስርዓተ-መዓረግ።

የመቆጣጠሪያወች የውርስ መዋቅር በመሰረቱ ከቅርጸቶች የውርስ መዋቅር ጋር ተመሳሳይ ነው። ዝርዝር 2.22 ‘ን እና ዝርዝር 2.23 ‘ን ስናነጻጽር የተጠቃሚዎች መቆጣጠሪያውም የአጪርጽሑፎች መቆጣጠሪያውም ሁለቱም የሚወርሱት ከአፕልኬሽን መቆጣጠሪያው እንደሆነ እንመለከታለን። ዝርዝር 2.24 ‘ን ስንመረምር የ‘አፕልኬሽንመቆጣጠሪያ‘ው (ApplicationController) እራሱ ከ‘ተግባርመቆጣጠሪያ::መሰረት (ActionController::Base) እንደሚወርስ እንመለከታለን፤ ይህም በሬይልስ አክሽን ፓክ በተባለው ቤተኮድ የቀረበ የመቆጣጠሪያወች መሰረት ክፍል ነው። በእነዚህ ክፍሎች መካከል ያለው ግንኙነት በምስል 2.21 ላይ በሰእላዊ መግለጫ ቀርቧል።

class TeteqamisController < ApplicationController
  .
  .
  .
end

class AchrtshufsController < ApplicationController
  .
  .
  .
end

class ApplicationController < ActionController::Base
  .
  .
  .
end

ምስል 2.21: የተጠቃሚወች እና የአጪርጽሑፎች መቆጣጠሪያወች የውርስ ስርዓተ-መዓረግ።

እንደ ቅርጸት ውርስ ሁሉ፣ ሁለቱም የተጠቃሚዎች እና የአጪርጽሑፎች መቆጣጠሪያወች ከመሰረታዊ ክፍሉ እጅግ በጣም ብዙ ተግባራትን ስለወረሱ (በዚህ ረገድ ከ‘ተግባርመቆጣጠሪያ::መሰረት (ActionController::Base)) የቅርጸት ቁሶችን ለማንቀሳቀስ፣ ወደመጡበት የሚመለሱ የሃ.ጽ.ማ.ስ መጠይቆችን የማጣራት እና ትይታወችን ወደ ሃ.ጽ.መ.ቋ መቀየር የሚያስችል ብቃቶችን ይወርሳሉ። ሁሉም የሬይልስ መቆጣጠሪያወች ከ‘አፕልኬሽንመቆጣጠሪያ‘ው (ApplicationController) ስለሚወርሱ፣ በአፕልኬሽን መቆጣጠሪያ ላይ የተበየኑ ደንቦች በሙሉ፣ በአፕልኬሽኑ ውስጥ ላሉ ማለት ለእያንዳንዱ ተግባር ደንቡ በራስሰር ይጸድቅላቸዋል። ለዚህ የሚሆን ምሳሌ፣ በክፍል 9.1 ላይ በማሳያ አፕልኬሽኑ መቆጣጠሪያወች ሁሉ፣ ለመግባት እና ለመውጣት የሚያገለግሉ የረጅ ዘዴወችን እንዴት ማካተት እንደምንችል እንመለከታለን።

2.3.5 የጨዋታ አፕልኬሽኑን ማሰማራት

የአጪርጽሑፎች ሃብትን ከማጠናቀቅ በኋላ፣ አሁን ማከማቻውን ወደ ጊትሃብ ለመግፋት ጥሩ ጊዜ ነው:-

$ git status    # ከማከል በፊት ሁኔታውን መፈተሽ ጥሩ ልማድ ነው።
$ git add -A
$ git commit -m "ጨዋታ አፕልኬሽን ተጨረሰ"
$ git push

እንደ ደንቡ፣ ብዙ ጊዜ ትናንሽ ማቀላቀሎችን ማድረግ ይኖርባችኋል፣ ነገር ግን ለዚህ ምዕራፍ አላማ ሲባል አንድ ትልቅ ነጠላ ማቀላቀልን በመጨረሻ ላይ ማድረጉ ምንም አይልም።

በዚህ ጊዜ እንዲሁ፣ ልክ ክፍል 1.4 ላይ እንደተደረገው፣ የጨዋታ አፕልኬሽኑን ወደ ሃረኩ ማሰማራት ትችላላችሁ:-

$ git push heroku

(ይህ በክፍል 2.1 ውስጥ የሃረኩ አፕልኬሽንን እንደ ፈጠራችሁ አድርጎ ይወስዳል፤ አለበለዚያ ግን ሃረኩ ፍጠር (heroku create) ከዚያም ጊት ዋናን ወደ ሃረኩ ግፋ (git push heroku main) የተባሉትን ሁለት ተከታታይ ትእዛዛት ማካሄድ ይኖርባችኋል። እንዲሁም ሃረኩ አፕ:መረጃን (heroku apps:info) በማስኬድ የሃረኩ አፕልኬሽናችሁን የድር ዓ.አ.ሃ.አ ማግኘት እንደምትችሉ ከክፍል 1.4.1 ትምህርታችን አስታውሱ (ዝርዝር 1.27))

ምስል 2.22 ላይ እንደሚታየው፣ በዚህን ጊዜ ሃረኩ ላይ ገጹን መጎብኘት አንድ የስህተት መልእክትን ያስገኛል፡፡

ምስል 2.22: በሃረኩ ላይ አንድ የስህተት ገጽ።

የሃረኩ ዘገባ ፋይልን በመመርመር፣ ችግሩን ማመላከት እንችላለን:-

$ heroku logs

የዘገባ ፋይሉን ወደ ላይ ስትሸበልሉ፣ አንድ እንደዚህ ያለ ነገርን ያካተተ መስመር ማየት አለባችሁ፡-

ActionView::Template::Error (PG::UndefinedTable: ERROR:  relation "teteqamis" does
not exist

ይህ መልእክት አንድ የጎደለ የ‘ተጠቃሚዎች (teteqamis) ሰንጠረዥ መኖሩን የሚያመለክት አንድ ዓብይ ፍንጪን ይሰጣል፡፡ እንደ አጋጣሚ ሆኖ ግን፣ በዝርዝር 2.4 ውስጥ እንደዚህ ያለ ሁኔታ ሲያጋጥም እንዴት እንደምናስተናግደው ተምረን ነበር። ስለዚህ ማድረግ ያለብን ነገር ቢኖር፣ ውሂበጎታውን የሚያፈልሰውን ትእዛዝ ማስኬድ ብቻ ነው፡፡

በሃረኩ ላይ እንዲህ ዓይነቱን ትእዛዝ ለመፈጸም የተለመደው አሰራር፣ የ‘ሃረኩ አስኪድ (heroku run) ትእዛዝ ላይ የሬይልስ ትእዛዝን በቅድመ ቅጥያነት በማስቀመጥ ነው (ይህ ትእዛዝ የ‘አጪርጽሑፎች (achrtshufs) ሰንጠረዥንም ይፈጥራል):-

$ heroku run rails db:migrate

ይህ ትእዛዝ በሃረኩ ላይ ያለውን ውሂበጎታ፣ በአስፈላጊው የተጠቃሚ እና የአጪርጽሑፍ የውሂብ ቅርጸት ያዘምናል። ፍልሰቱን ካካሄዳችሁ በኋላ፣ የጨዋታ አፕልኬሽኑን ከአንድ እውነተኛ የፖስትግሬስተ.መ.ቋ ውሂበጎታ ደጀን ጋር በምርት ውስጥ መጠቀም አለባችሁ።(ምስል 2.23)።¹²

በመጨረሻም፣ አፕልኬሽኑ በትክክል እንዲጪን ለማድረግ፣ በክፍል 2.3.3.1 ውስጥ ያሉትን መልመጃዎች ሰርታችሁ ከሆነ፣ ማለት የመጀመሪያው ተጠቃሚ አጪርጽሑፍን ለማሳየት የተጠቀማችሁበትን ኮድ ማስወገድ ይኖርባችኋል፡፡ ጉዳዩ እንዲህ ከሆነ፣ የማያስፈልገውን ኮድ ሰርዙ፣ ከዚያ አቀላቅሉ እና በድጋሚ ወደ ሃረኩ ግፉ፡፡

ምስል 2.23: የጨዋታ አፕልኬሽኑን በምርት ላይ ማስኬድ።

2.4.1 በዚህ ምዕራፍ ውስጥ የተማርናቸው ነገሮች:-

• መወጣጫ ውሂብን ለመቀረጽ እና በድር በኩል ከእሱ ጋር ለመስተጋብር የሚያገለግሉ ኮዶችን በራስሰር እንደሚፈጥር፣
• መወጣጫ ቶሎ ለመጀመር ጥሩ፣ ለመረዳት ግን ከባድ እንደሆነ፣
• ሬይልስ የድር አፕልኬሽኖችን ለማዋቀር ቅርጸት-ትይታ-መቆጣጠሪያን (ቅ.ት.መ (MVC)) እንደሚጠቀም፣
• በሬይልስ እንደተተረጎመው፣ ከውሂብ ቅርጸት ጋር ለመስተጋብር የው.ሁ.ማ መዋቅር አንድ መደበኛ የዓ.አ.ሃ.አወች ስብስብን እና የመቆጣጠሪያ ተግባሮችን እንደሚያካትት፣
• ሬይልስ፣ በውሂብ ቅርጸት ባህሪያት ዋጋወች ላይ ገደቦችን ለማስቀመጥ፣ የውሂብ ማረጋገጫዎችን እንደሚደግፍ፣
• ሬይልስ በተለያዩ የውሂብ ቅርጸቶች መካከል፣ ማህበሮችን ለመፍጠር የሚያገለግሉ አብሮገነብ¹³ ሥልቶችን ይዞ እንደመጣ እና
• በማዘዥያ መስመሩ ላይ፣ የሬይልስ ሰሌዳን በመጠቀም፣ ከሬይልስ አፕልኬሽን ጋር መተገባብር እንደምንችል ተምረናል።